Blog & Opinie

15 januari 2018 • Mathieu Hemelaar

Tegenspraak en de crisis van de hogeschool

Voor een levenskrachtige toekomstbestendige Haagse Hogeschool zijn nu in mijn ogen twee elementen onontbeerlijk: stevige tegenkracht en het vrije woord. Maar is hier wel ruimte voor?

Om tegenkracht te kunnen geven, is een absolute voorwaarde dat je nooit beoordeeld mag worden op het uiten van je mening. Niet voor niets worden studenten- en personeelsenquêtes anoniem  afgenomen en mogen de uitslagen niet herleidbaar zijn naar personen.

Sluipende processen

Het vrije woord is de afgelopen jaren steeds minder vanzelfsprekend op De Haagse. Er wordt druk uitgeoefend op medewerkers om loyaal aan het beleid te zijn. Aan hen wordt gevraagd: “Voel je je eigenaar van de WIN-thema’s?” en “Heb je een rotsvast geloof in de koers die we ingezet hebben?”. De Hogeschoolraad ontving signalen uit de dienst OK&C, dat leidinggevenden nu ook gaan beoordelen of hun medewerkers loyaal genoeg zijn. De hogeschool vraagt daarmee loyaliteit met het beleid én met het management. Dat kan en mag niet.

Aanval

In het nieuwe beoordelingsformulier voor medewerkers van de Dienst OK&C – zonder enig overleg  vastgesteld – lezen we het volgende beoordelingscriterium: “Een genomen besluit is het eindpunt van discussies. Ook als dit niet jouw keuze zou zijn, voer je het besluit loyaal uit.” Dit is een aanval op het vrije woord van deze collega’s. Zij lopen het risico op een negatieve beoordeling met alle gevolgen van dien (ontslag) als ze niet zwijgen over besluiten die in hun ogen niet goed zijn.  Zo worden onze professionals gedegradeerd tot loyale uitvoerders van besluiten. Dit is dit de dood in de pot, het elimineren van de potentie van kritisch, creatief denken.

Loyaal

In hetzelfde R&O-formulier staat het volgende motto voor ‘iedereen’, dus studenten en medewerkers. “Let’s change. You. Us. The world. (…) Want wie betrokken is bij de uitdagingen in de wereld waarin we leven en daarin kritisch rondkijkt en vooruitkijkt, weet dat we nieuwe antwoorden nodig hebben.” Afijn, kritisch rondkijken geldt blijkbaar niet meer voor deze medewerkers. Zij moeten als er een besluit is genomen, ophouden om nieuwe antwoorden te zoeken. Zij dienen loyaal te doen wat de baas van hen verwacht. Uiteindelijk kunnen ze positief worden beoordeeld op ‘loyaliteit’ en negatief op ‘kritisch’.

Tegenspraak

Vragen om ‘loyaliteit’ getuigt niet van enig besef van het belang van tegenspraak voor de hogeschool. In de crisis waarin de hogeschool verkeert, zijn medewerkers bang dat ze hun baan kwijtraken. Medewerkers van de dienst OK&C zijn binnenskamers verontwaardigd over dit beoordelingsbeleid, maar houden daarbuiten hun mond dicht. In deze verstikkende, onderdrukkende cultuur van censuur en angst doet iedereen braaf wat hij moet doen. Kritische signalen klinken niet meer, laat staan dat ze het CvB bereiken. Het CvB moet heel veel kopjes koffie drinken om kritiek van docenten en medewerkers te vernemen.

Medezeggenschap

In deze intellectuele woestijn ontsnapt een groep studenten en medewerkers aan deze afgedwongen loyaliteit: de leden van de medezeggenschap. Zij zijn bij wet beschermd en mogen niet beoordeeld worden op meningsuiting. Daarmee komt er een grote verantwoordelijkheid op hun schouders. Het overige personeel is “vogelvrij”. Gedraag je je niet loyaal? Dan dreigt dit jaar een negatieve beoordeling, bij een tweede negatieve beoordeling over een jaar kan ontslag volgen. Over de ‘vlootschouw’ en de ‘mismatch’ schrijf ik in een volgend blog.

Kernwaarden

De Haagse Hogeschool is een instelling waar studenten worden opgeleid die we leren om kritisch, open en daadkrachtig op te komen voor belangrijke maatschappelijke belangen. Hoe wij ze dat leren, zal blijvend onderling bediscussieerd moeten worden. Dat is een kernwaarde van onze hogeschool. Daar past geen ‘personeelsbeleid’ bij dat afgedwongen loyaliteit van medewerkers hoger waardeert dan discussie. Een bedreiging van de kernwaarden is een bedreiging van het voortbestaan.

Falend beleid

Dit alles is helemaal zorgelijk omdat het slecht gaat met de hogeschool. De uitvoering van het instellingsplan 2015-2020 (de WIN-thema’s) heeft de afgelopen twee jaar geleid tot verdere daling van het studiesucces, lagere tevredenheid bij studenten, lagere tevredenheid bij docenten en medewerkers en een slechtere financiële positie. We kunnen alleen maar uit het dal van deze crisis komen als we ophouden met het vragen om een ‘rotsvast geloof in de ingezette koers’. De hogeschool is een academische instelling, geen kerk.

Formulier ingetrokken

Inmiddels is onder druk van HR en vakbonden het formulier bij de dienst OK&C ingetrokken, maar heeft het CvB gemeld dat ze het volgend jaar opnieuw gaan voorleggen. Voor de HR en de bonden is het klip en klaar dat dit in strijd is met de afspraken in de Uitvoeringsregeling R&O .

Beloon tegenkracht

De hogeschool moet weer in de lift omhoog. Juist nu zou de hogeschool kritische, lastige, vrije geesten moeten koesteren. Verbied censuur en beloon tegenspraak. CvB: loop voorop in een oproep dat tegenspraak de voorwaarde is om te zorgen dat we uit het dal komen en stop met beknotting van het vrije woord. Alleen dan kan iedereen zich ‘eigenaar’ gaan voelen van de problemen.