Blog & Opinie

5 juli 2018 • Leonard Geluk

Prestatiedruk

“Je bent jong en je wilt wat.” Deze slogan van Veronica richtte zich op de zorgeloze jeugd van de jaren tachtig. Nu klopt de slogan nog steeds, maar zien we steeds meer de keerzijde van dat willen en (ervaren) moeten. Het RIVM kopte eind juni dat de ‘mentale druk op jongeren lijkt toe te nemen’. Hogeschool Windesheim concludeerde eerder dit jaar dat een op de vier studenten last heeft van burn-outklachten. En van onze decanen en studentpsychologen krijg ik dezelfde signalen.

Ik had pas een gesprek met onze psychologen en decanen. Het beeld van Windesheim werd herkend. De psychologen en decanen krijgen veel studenten op het spreekuur die kampen met stress. Dit geldt voor internationale studenten die zich eenzaam voelen en de druk van het thuisfront  voelen om een opleiding te volgen die hen niet perse gelukkig maakt, maar ook voor Nederlandse studenten. Ze kloppen vaker aan bij hun decaan of de studentpsycholoog. Die constateren dat de problematiek van studenten complexer wordt: meer heftige thuissituaties, meer studenten die mantelzorger zijn. En ze spreken meer studenten die last hebben van angst, depressie, burn-out en ernstige stress.

Rafelranden
Er lijkt meer aan de hand dan de zoektocht naar identiteit en vastigheid, die iedere jongvolwassene doormaakt. Je kiest uit alle opties die het leven biedt je eigen weg. Daarbij is het vrij normaal dat je twijfelt of de keuzes die je maakt de goede zijn. Nieuwe vrienden, nadenken over je toekomst: het is best heftig. Hogeschool Windesheim concludeert dat prestatiedruk de student parten speelt. Dat studenten prestatiedruk voelen begrijp ik goed. Het rendementsdenken is volop aanwezig: snel door je studie is de norm. Tijd om de rafelranden van het leven te verkennen, om tot je eigen bestemming te komen en gewoon wat te rommelen met je tijd omdat dat er ook bij hoort, dat past niet binnen de contouren van onze prestatiemaatschappij. Dat studenten stress ervaren is dan alleen maar logisch.

Student centraal?
Het systeem veroorzaakt ook veel stress. Alle procedures en regels doen studenten soms duizelen. Het is als student – zeker als eerstejaars in de eerste maanden – moeilijk om te weten wat precies van je wordt verwacht. Onze communicatie is niet altijd even duidelijk. Het idee dat de student centraal staat ontbreekt soms, zo lijkt het. De decanen signaleren dat extra regels rondom onderwijs en toetsing voor veel regeldruk bij studenten zorgen. Is een regel ze ontgaan en missen ze een deadline, dan komen ze bij de decaan terecht. Die gaat vervolgens regelen dat zij alsnog aan onderwijs of tentamens mee mogen doen. Dat is zonde van de tijd en energie van alle betrokkenen.

Ruimte creëren
Kan het anders? Zullen we dat eens proberen? Zullen we accepteren dat onze keuze om studenten centraal te stellen logischerwijs tot veranderingen in ‘het systeem’ leidt? Bijvoorbeeld waar het gaat om onderwijsplanning, roostering en toetsing. Als we kijken naar ‘het onderwijs’ dan moeten we het meer hebben over onze bijdrage aan en de ruimte die wij creëren voor persoonlijke groei. Onderwijs gaat over vorming en over onderlinge binding. Je kan geen aansluiting vinden met de buitenwereld als je geen aansluiting vindt met jezelf. Je moet in het leven een beetje van jezelf leren houden. Dat is geen vak op school, maar zou wel aan de orde moeten zijn. Coaching is in het onderwijs belangrijker dan ooit.

Als we de persoonlijke ontwikkeling van studenten leidend laten zijn, dan past daar niet bij dat iedereen zo snel mogelijk een diploma moet halen. Die boodschap geef ik ook mee aan de landelijke politiek, want nu is het rendementsdenken leidend is in de bekostiging van het onderwijs. Studenten zijn jong en hebben tijd nodig om te ontdekken wat ze willen. Geef hen de ruimte om iets meer te zoeken, iets meer te rommelen, iets meer in zichzelf te investeren. Dit – overigens belangrijke onderdeel van onze onderwijsvisie – leidt tot minder stress en tevredener studenten. Wat staat ons eigenlijk in de weg?